Тоҷикистон як кишвари маъмулии кӯҳии Осиёи Миёна буда, баландиҳои мутлақаш аз 300 то 7495 м мебошад.То 93% қаламрави ҷумҳуриро кӯҳҳо, аз ҷумла онҳое, ки ба системаҳои баландтарини кӯҳӣ — Помир ва Тиёншон мансубанд, ишғол мекунанд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои захираҳои бой ва гуногуни табиӣ, захираҳои калони истеҳсолӣ ва маъданӣ мебошад, ки барои рушди иқтисодӣ шароити мусоид фароҳам меорад. Дар ҷумҳурӣ зиёда аз 600 конҳо ва 800 намудҳои канданиҳои фоиданок кашф ва кашф карда шуданд ва барои рушди саноат қисман омода карда шуданд.
Дар Тоҷикистон конҳои сурма, симоб, сурб, руҳ, нуқра ва намаки санг мавҷуданд, ки яке аз калонтарин дар ИДМ ба ҳисоб мераванд. Корҳои истихроҷи маъдан дар зиёда аз 70 намуди канданиҳои фоиданок, аз ҷумла тилло, нуқра, волфрам, ангишт, сурб, қалъагӣ ва дигар маъданҳо анҷом дода мешаванд. Тавре ки мебинед, бахши истихроҷи маъдан дар Тоҷикистон дорои иқтидори азим аст.
АСОСҲОИ ҲУҚУҚ AND ВА Режими молиявии саноати истихроҷӣ
Тибқи моддаи 13 Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, сарватҳои зеризаминӣ ва дигар сарватҳои табиӣ моликияти истисноии давлатӣ мебошанд ва давлат истифодаи самараноки онҳоро ба манфиати мардум кафолат медиҳад. Аз ин бармеояд, ки вазифаи давлат ҳимояи манфиатҳои миллӣ дар рушди ҳама гуна ашёи маъданӣ мебошад.
Санади асосии стратегии кишвар Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то 2030 (минбаъд — СМР-2030) мебошад, ки бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 декабри соли 2016, No636 тасдиқ шудааст.
Дар NDS-2030, ҳадафи олии рушди дарозмуддати Тоҷикистон баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолӣ дар асоси таъмини рушди устувори иқтисодӣ гуфта шудааст: «Дар маҷмӯъ, ин ҳуҷҷат ҳамчун нақшаи амалии дастурӣ барои ҳамаи мақомоти давлатӣ ва нақшаи амали нишондиҳанда барои бахши хусусӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад ва дар он барномаҳои кумаки техникӣ ва молиявӣ ба кишвар асос хоҳанд ёфт ».
Дар як қатор самтҳои афзалиятноки рушди иқтисоди миллӣ дар солҳои минбаъда, NDS-2030 вазифаи истифодаи самараноки захираҳои табииро ба миён гузошт, ки барои саноати истихроҷ афзоиши ҳаҷми бештари истеҳсолот пешбинӣ шудааст — аз рӯи сенарияи саноатӣ 5,7 маротиба ва аз рӯи сенарияи индустриалӣ-инноватсионӣ 6,4 маротиба. Мутобиқи NSR-30, коркард ва истеҳсоли маъданҳо (тилло, нуқра, сангҳои қиматбаҳо ва ғайра) аз омилҳои афзалиятноки рушди иқтисодӣ ба шумор мераванд.
Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тотористон дар соли 2016 ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тотористон қайд карда шуд, ки «дар якчанд минтақаҳои кишвар ин ва соли оянда бунёд ва ба истифода додани минтақаҳои саноатӣ, аз ҷумла ду корхонаи коркарди нафт бо иқтидори тақрибан 2 миллион тонна, се корхонаи сементбарорӣ бо иқтидори зиёда аз 3 миллион тонна, корхонаҳои нассоҷӣ бо иқтидори коркарди 52 ҳазор тонна нахи пахта ва истеҳсоли 150 миллион метри мукааб матои пахтагӣ, сохтмони 3 корхонаи саноати химия, коркарди металлҳои ранга бо иқтидори истеҳсоли 1400 кг тилло, металлургияи калон як корхона бо иқтидори 50 ҳазор тонна руҳ ва 50 ҳазор тонна сурб ва як корхонаи дигари металлургӣ бо иқтидори 400 ҳазор тонна » мураббаъ.
Вазифа ва масъулияти мақомоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Танзими идоракунии соҳаи кӯҳӣ аз ҷониби мақомоти гуногуни давлатӣ тибқи ваколатҳои тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
Соли 2014 дар асоси Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 ноябри соли 2013 № 12 системаи идоракунии давлатии кишвар, аз ҷумла дар соҳаҳои истихроҷ, ислоҳ карда шуд. Дар робита ба барҳам додани Вазорати энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ваколатҳо ва функсияҳои он байни Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон тақсим карда шуданд. Бо назардошти ин тақсимот, идоракунии давлатии саноати нафту газро Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тотористон ва маъмурияти давлатии саноати маъданро Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тотористон ба амал меоранд.
Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тотористон (минбаъд — МНТ), тибқи Қарори Ҳукумати ҶТ аз 3 марти соли 2014, No147, вазифаҳои нигоҳ доштани сиёсати ягонаи давлатӣ ва танзими ҳуқуқиро дар соҳаҳои саноат, маҷмааи сӯзишворӣ ва рушди технологияҳои нав, аз ҷумла дар соҳаи саноати мудофиа, мошинсозӣ, коркарди металлҳо ва кимиёвӣ, маъданҳои кӯҳӣ, масолеҳи сохтмонӣ, ангишт, саноати хӯрокворӣ ва коркард. MPNT бевосита дар ташаккул ва татбиқи стратегияи рушди онҳо, банақшагирӣ ва татбиқи технологияҳои нав дар асоси барномаҳои давлатӣ ва соҳавӣ иштирок мекунад; сиёсати илмӣ-техникӣ, иқтисодӣ, сармоягузорӣ, таълимӣ, кадрӣ ва иҷтимоиро дар маҷмааи саноатӣ ташкил ва амалӣ менамояд; ҳамоҳангсозии фаъолияти корхонаҳои саноатӣ, ташкилотҳо ва маҷмааи сӯзишворӣ, новобаста аз шакли моликият ва танзими муносибатҳои байнисоҳавии мақомоти давлатиро дар бахшҳо дар доираи салоҳияти
Вазорат таъмин менамояд; дар ҳамкорӣ бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, дар асоси имкониятҳои ташкили корхонаҳои нави саноатӣ, аз ҷумла корхонаҳои коркард дар минтақаҳои ашёи хоми саноатӣ ва ғайра пешгӯиҳои рушди соҳаҳои саноат ва сӯзишвориро таҳия менамояд.
Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд — MEWR), тибқи Қарори Ҳукумати ҶТ аз 3 марти соли 2014, №149, мақоми марказии иҷроия мебошад, ки фаъолиятро оид ба таҳия ва татбиқи сиёсати давлатӣ ва танзими ҳуқуқӣ дар соҳаи комплекси сӯзишворию энергетикӣ амалӣ менамояд ва захираҳои об. MEWR дорои ваколатҳои зерин дар соҳаи фаъолияти нафту газ мебошад: