Чӣ гуна дар замони СССР тоҷиконро ба узбак табдил доданд

Чӣ гуна дар ИҶШС тоҷиконро ба узбек табдил доданд ва чаро ҳоло ҳам дар Узбакистон бисёриҳо бо забони тоҷикӣ ҳарф мезананд дар ин саҳифа сухан меравад.

Метавонед ки тоҷикро шаклан аз узбак фарқ кунед? Ҳоло аксари сокинони Ӯзбекистон кӣ будани худро намедонанд ва бисёриҳо бо боварӣ худро тоҷик меноманд, бо забони тоҷикӣ ҳарф мезананд, гарчанде ки онҳо шиносномаи Ӯзбекистонро доранд. Ин чӣ гуна рӯй дод?

Таърихи шаҳрҳо, ба монанди Самарқанд ва Бухоро, чунон мураккаб аст, ки ҳатто агар онро кӯтоҳ тавсиф кунем пас ба, шумо бояд якчанд мақолаи дароз навишт. Аз ин рӯ, ман рост сари масъада хоҳам рафт.

Дар ин шаҳрҳо ҳанӯз ҳам бисёриҳо дар байни худ бо забони тоҷикӣ ҳарф мезананд ва забони узбакӣ танҳо ҳангоми муошират бо хадамоти давлатӣ истифода мешавад. Бисёриҳо худро тоҷик мегӯянд, танҳо бо шиносномаи Узбакистон. Ва аксарият наметавонанд дақиқ бигӯянд, ки онҳо кистанд, узбак ё тоҷик.

Солҳои пеш, (819-999), дар қаламрави Ӯзбекистони муосир ва Тоҷикистон давлати  муоссири Сомониён вуҷуд дошт, ки онро сулолаи Сомониён идора мекард. Исмоили Саманӣ аз ҳама Сомониёни бузургтарин ҳисобида мешуд ва тоҷикон то ҳол ӯро дар таърихи худ бузургтарин тоҷик мешуморанд. Дар назди ӯ муҷассамаҳои азим гузошта шуда, бо пули муосири тоҷик чоп карда мешаванд.

Давлати Сомониён чунин шаҳрҳои калонро ба монанди Самарқанд ва Бухоро шомил мекард ва забони асосӣ форсӣ (форсӣ-тоҷикӣ) буд.

Пас аз он ҳокимон ва сулолаҳо иваз шуданд, ҳам Чингизхон ва ҳам Темур вуҷуд доштанд, аммо бештари сокинони Самарқанд, Бухоро ва бисёр шаҳрҳои дигар бо забони тоҷикӣ ҳарф мезаданд. Ҳамин тавр онҳо то аввали асри ХХ зиндагӣ карданд.

Дар натиҷа, дар харитаҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ҶШС Узбакистон ва Тоҷикистон пайдо шуданд, Самарқанд ва Бухоро дар Ӯзбекистон монданд. Сипас барӯйхатгирии аҳолӣ гузаронида шуд, ки дар давоми он, тибқи баъзе маълумот, аксар тоҷикони Самарқанд ҳамчун узбак дар ҷои истиқомати худ сабт карда шуданд, то ин осонтар шавад. Баъзе муҳаққиқон баҳс мекунанд, ки тоҷикон, дар маҷмӯъ, худашон бо омодагӣ ба унвони узбак имзо гузоштаанд, то худро аз мушкилоти эҳтимолии сиёсӣ эмин доранд. Пас мақомоти Шӯравӣ танҳо тоҷиконро ба ӯзбек табдил доданд.

Ҳоло расман шумораи тоҷикон дар аҳолии Ӯзбекистон атрофи 5 фоизро ташкил медиад. Ғайри расми тақрибан 30 фоизӣ, дар ҳоле ки дар Самарқанд тоҷикон метавонанд қариб аксариати аҳолиро ташкил диҳанд. Дар Бухоро низ вазъ чунин аст.