Коҳу дар Канзи Шифо (Китоб)

Коҳу — Инро ба русӣ салат меноманд. Коҳу растании маълум ва машҳур мебошад; саҳроӣ ва бӯстонӣ низ мешавад. Қисми саҳроияш ҳам намудҳои гуногун дорад. Дар тиб барои давогӣ бӯстониашро истифода мекунанд. Мизоҷи коҳуи бӯстонӣ сард ва тар дар дараҷаи дувум аст.

Хислатҳои шифобахши Коҳу: инро бихӯранд, хунро соф мегардонад, дар бадан хуни рақиқи (суюқи) солим пайдо мекунад ва дар ин бобат аз тараҳои дигар беҳтар мебошад, зарари об ва ҳавои вабоиро дафъ менамояд, ҳаво ва обҳои гуногуни ногуворро ба ислоҳ меоварад, фишори баланди хуни сафровӣ, шиддати сафро, инчунин моддаи савдоро паст месозад; шиддат, ташнагӣ ва тафсро таскин медиҳад, гиреҳҳои баданро мекушояд, хуморро дафъ мекунад, маст шуданро манъ менамояд, намегузорад, ки бухорҳои зарарнок аз поёни бадан ба майна бароянд; дарди сар, сурфа ва назларо, ки ҳама аз гармӣ ва хушкӣ бошанд, дафъ месозад; хоб меоварад, варамҳои гармро рад мекунад, дарунро мулоим мегардонад, пешобро меронад, хусусан инро ношуста бихӯранд, дар ин бобат қавитар мебошад.

Инчунин барои хоришҳо, махав, девонагӣ, зардпарвин, дарди пистон, табҳои гарм, захмҳои даруни хичак, роҳҳои пешоб ва сӯзиши пешоб дору мешавад. Агар ба ин барг сирко пошида бихӯранд, иштиҳоро бармеангезад, зардпарвинро дафъ мекунад, дарди меъдаро таскин медиҳад.

Пухтаи коҳу назар ба хоми он серғизотар мебошад, барои дарди узвҳои даруни сина ва зиёд кардани шири занҳо давои хубест. Вале агар инро бисёр бихӯранд, барои боҳ (пушти камар), беморони сил ва дамкӯтаҳӣ зарар дорад, фаромӯшхотирӣ ба амал меоварад, ҳисҳои баданро тира мегардонад, то ба дараҷае ки касро аҳмақ менамояд, чашмро хира ва ҳатто торик мекунад ва дарунро пурбод месозад. Барои ислоҳи зарари ин наъноъ, карафс, ҳалилаи парварда ва зира бояд истеъмол намоянд.

Миқдори як бор хӯрдан аз оби ин дар як рӯз то 350 грамм аст. Коҳуро кӯфта гузошта банданд, тафси чашмро таскин медиҳад, варамашро низ мегардонад, инчунин ҳар як варами гармро таҳлил медиҳад, сурхбодро нест мекунад.

Коҳуро сӯхта, ос карда бипошанд, ҷароҳатҳоро ба ҳам оварда сиҳат мебахшад ва ҷӯшиши (пухтани) даҳанро дармон мешавад. Мизоҷи тухмаш дар дараҷаи дувум сард ва хушк аст.

Хислатҳои шифобахши он: ин хусусиятҳои карахткунандагӣ дорад, хоб меоварад, моддаҳои баҷӯшомадаро хомӯш месозад.

Агар аз ин 7 грамм кӯфта бихӯранд, дар вақти хоб шайтонӣ шуданро ислоҳ мекунад, шаҳвати мардиро суст мегардонад, зуком ва назларо банд менамояд, дарди узвҳои даруни синаро таскин медиҳад, чакмезакро ба ибро меоварад, беихтиёр равон шудани маниро ислоҳ менамояд.

Инро ба пешонӣ гузошта банданд, хоб меоварад, дарди сарро манъ мекунад ва намегузорад, ки моддаҳои зарарнок ба чашм рехта шаванд; агар ба мӯй бимоланд, онро аз рехтан нигоҳ медорад, ба ҷойи каждумгазида гузошта банданд, заҳрашро дафъ мекунад.

Вале хӯрдани ин барои бод зарар дорад дар ин маврид мустако бояд бихӯранд, ки дафъи зиёни он намояд.

Аз коҳу равған ҳам тайёр мекунанд ба ин тариқ. Оби баргашро ҳар қадар, ки хоҳанд, мегиранду дар зарфе аз болояш ним вазни он равғани кунҷиди тоза дохил намуда, бо оташи мулоим меҷӯшонанд, то об бухор шуда дур гардаду равған бимонад. Эҳтиёт кунанд, ки равған доғ нагардад.

Мизоҷи ин равған сард ва тар аст. Ин равғанро бихӯранд, ба майна намӣ мебахшад, хоб меоварад; барои молихулиё ва саръ (припадка), ки аз хушкии майна бошад, дору мешавад; сахтиҳои даруни баданро мулоим мекунад, намегузорад, ки аз шароб нӯшидан маст гарданд.

Равғане, ки аз тухми коҳу кашида бошанд, қавитар аст аз равғани барги он. Тариқи кашиданаш чунин аст. Тухми коҳуро ҳар миқдор, ки хоҳанд, мегиранд ва бар он андак оби гарм пошида, баъд бо ҳар усул, ки сахт бар он фишор бидиҳанд, равғанаш бармеояд.

Оби баргаш дар ҳама ҷиҳат монанди тухми он аст. Агар инро бо равғани гули сурх даромехта бимоланд, дарди сари гармро таскин медиҳад. Мизоҷи коҳуи саҳроӣ сард ва тар аст, вале рутубаташ камтар аз бӯстонӣ мебошад. Инак, хислатҳои шифобахшаш зиёдтар аз коҳуи боғӣ аст. Барг, тухм ва шири он монанди коҳуи бӯстонӣ мебошад, балки шираш аз он қавитар аст.

1,75 грамм аз шираш биёшоманд, моддаҳои обии зарарнокро аз ҷигар дафъ мекунад, ҳайзро равон менамояд, барои касоне, ки каждум ва ғунда газида бошанд, дармон мешавад. Агар инро ба чашм кашанд, захми чашмро пок мекунад, беист рафтани рутубатро аз он бозмедорад ва ислоҳ мекунад.